فصلنامه

زمینه و هدف: آلودگی خاک چه ناشی از عوامل طبیعی و چه انسانی، کیفیت محیط ­زیست را کاهش می­ دهد. هدف این پژوهش ارزیابی استفاده از شاخص زمین ­انباشتگی، فاکتور آلودگی و تحلیل مؤلفه­ های اصلی در برآورد آلودگی خاک سطحی شهرستان آران و بیدگل است.

روش بررسی: 135 نمونه خاک سطحی از شهرستان آران و بیدگل جمع­ آوری شد و غلظت عناصر کادمیوم، سرب، نیکل، مس و روی در نمونه ­ها تعیین شد. شاخص زمین­ انباشتگی (Igeo)، فاکتور آلودگی (CF) و تحلیل مؤلفه­ های اصلی (PCA) برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه و تکنیک­ وزن­ دهی معکوس فاصله (IDW) برای ارائه الگوی مکانی این شاخص­ ها استفاده شد.

یافته­ ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل کادمیوم، سرب، نیکل، روی و مس در منطقه مورد مطالعه به ترتیب  0/72، 11/41، 29/87، 48/59 و 14/82 mg/kgاست؛ که این غلظت­ ها بالاتر از غلظت­ های زمینه بود. میانگین شاخص زمین­ انباشتگی و فاکتور آلودگی در منطقه روند نزولی مس> کادمیوم> نیکل> روی≈ سرب را نشان داد. الگوی مکانی این شاخص­ ها نشان داد که بیشترین انباشت فلزات کادمیوم، سرب و روی در محدوده شهرک­ های صنعتی، کوره ­های آجرپزی و مناطق شهری اتفاق افتاده است و برای دو عنصر مس و نیکل انباشت بیشتر در مناطق شهری و زمین­ های کشاورزی رخ داده است. طبق تحلیل مؤلفه­ های اصلی دو مؤلفه شناسایی شد که در مؤلفه نخست فلزات مس، نیکل و روی و در مؤلفه دوم کادمیوم و سرب قرار گرفتند.

نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که غلظت فلزات سرب و کادمیوم بیشتر تحت تاثیر فعالیت­ های انسانی و غلظت نیکل، روی و مس بیشتر تحت کنترل عوامل طبیعی و انسانی هستند.